Gebalanceerde relaties als tegengif voor toxische stress

In deze blog licht ik graag toe hoe gezonde, gebalanceerde relaties als tegengif kunnen fungeren voor toxische stress.

Laat ik beginnen met te kaderen welke soorten stress er gedefinieerd kunnen worden bij jonge kinderen (bron: Center in the Developing Child - Harvard University).

Soorten stress bij jonge kinderen

Een positieve stressreactie is een gezonde reactie die hoort bij het opgroeien. Een voorbeeld kan zijn wanneer een baby voor het eerst naar een onthaalgezin gaat of de eerste schooldag van een kind. De hartslag stijgt lichtjes en het niveau van stresshormonen gaat lichtjes omhoog.

Een draaglijke stressreactie (in het Engels omschreven als 'tolerable stress response) activeert het lichaam in hogere mate. Dit gebeurt wanneer het gaat om meer ernstige, meer langdurige ervaringen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het meemaken van een natuurramp, het verlies van een geliefd persoon of een akelige wonde. Indien de activatie van het lichaam beperkt is in tijd én ondersteund wordt door een liefdevolle verzorger, zullen de hersenen en andere organen niet beschadigd worden.

Anders vergaat het een kindje wanneer er sprake is van langdurige, herhaaldelijke stresserende ervaringen waarbij er geen liefdevolle verzorger voorhanden is. Denk hierbij aan ervaringen als emotionele verwaarlozing, emotioneel misbruik, fysiek misbruik, seksueel misbruik, opgroeien bij een ouder met verslaving, opgroeien bij een ouder met een persoonlijksstoornis. In het Engels spreekt men bij dit type van ervaringen over ACEs (Adverse Childhood Experiences). In deze blog kan je meer lezen over ACEs.

In dergelijk geval wordt chronische stress toxisch. Toxische stress eist een zware tol. Bij jonge kinderen heeft toxische stress een invloed op de ontwikkeling van de hersenen en andere organen. Het kan op latere leeftijd resulteren in een verstoorde emotieregulatie en in allerhande stoornissen - zoals een complexe posttraumatische stresstoornis - en in lichamelijke ziektes.

Heel wat 'onverklaarbare ziektes' blijken - gedeeltelijk - veroorzaakt te zijn door toxische stress ontstaan in de jonge kinderjaren. Denk hierbij aan ziektes als CVS, fybromyalgie, auto-immuunziektes, bepaalde vormen van kanker, bepaalde hartaandoeningen.

Vele mensen die ik begeleid blijken te kampen met toxische stress. Emotioneel en/of seksueel misbruik in de kinderjaren liggen vaak aan de grondslag. Steeds vaker kloppen mensen bij mij aan die zijn opgegroeid met een ouder die kampte met een persoonlijkheidsstoornis uit cluster B in de DSM. Het gaat hier over persoonlijkheidsstoornissen als narcisme, psychopathie, borderline. Indien een kind opgroeit bij een ouder met een dergelijke persoonlijkheidsstoornis is de kans groot dat er een hoop chronische stress wordt opgebouwd die vervolgens omslaat in toxische stress met alle gevolgen van dien. En dan vooral wanneer er geen liefdevolle verzorger aanwezig was tijdens de kinderjaren.

Hoe kunnen we toxische stress reduceren?

Voorkomen is altijd beter dan genezen. Het is dan ook van het uiterste belang dat een kindje tenminste op 1 liefdevolle, empathische verzorger kan rekenen bij het opgroeien. Een liefdevolle verzorger kan de schadelijke effecten van ingrijpende ervaringen temperen.

Indien er bij een volwassene al sprake is van toxische stress, bestaat er helaas geen magische toverformule of quick fix. Dit betekent echter niet dat er geen heling mogelijk is. Integendeel. Heling ~ reductie van toxische stress is mogelijk maar vraagt tijd, moed, durf en inspanning.

Dé allerbelangrijkste beginstap is bewustwording. Zodra je weet wat er aan de grondslag ligt van je onbehaaglijke gevoel, van jouw posttraumatische klachten, van jouw 'onverklaarbare ziekte', kan je dit gaan kaderen en een plan opstarten om de toxische stress uit je lichaam te verminderen.

En zo beland ik opnieuw aan bij relaties. Omringd zijn door begripvolle, empathische, liefdevolle mensen is dé doorslaggevende factor bij het geleidelijk aan elimineren van toxische stress. Dit werkt ook averechts. Indien je omringd wordt door mensen die geen begrip hebben voor jouw situatie is het erg uitdagend om toxische stress te minderen. Vaak verhogen disfunctionele, ongebalanceerde relaties het niveau van toxische stress. Gezonde grenzen aangeven, is hierin cruciaal. Een gezonde, functionele relatie wordt immers gekenmerkt door respect voor elkaars grenzen. Indien de ander onze grens niet respecteert, dan is de relatie (zwaar) uit balans. En zo kom ik bij het volgende gegeven: een liefdevolle relatie met jezelf.

Een liefdevolle relatie met jezelf

Het klinkt misschien wat onwennig als je dit leest: een liefdevolle relatie met jezelf. Enkele jaren geleden had ik zelf ook totaal geen benul wat hiermee bedoeld werd. ‘Zelfliefde, wat is dat?’ Mede door mijn disfunctionele opgroeien, was een van mijn overlevingsmechanismes: people pleasing, mezelf wegcijferen voor de ander. Jezelf overmatig wegcijferen voor een ander, kan wijzen op een tekort aan zelfliefde. Het overlevingsmechanisme people pleasing lijkt onschuldiger dan het in werkelijkheid is. Het kan een regelrechte aanslag op onze ziel zijn. In deze blog kan je hier meer over lezen: Gevolgen van people pleasing op zielsniveau

Waar ik zelf ook veel mee te kampen heb gehad, dat zijn relaties in een traumabond. En ik ben absoluut niet de enige. Het gegeven van trauma bonding, komt erg vaak naar voren in mijn praktijk. Als je graag meer wil lezen over relaties in een traumabond, dan raad ik je aan om deze blog te lezen: Trauma bonding holistisch bekeken.

Een liefdevolle relatie met jezelf ~ zelfliefde kan je cultiveren. Stap voor stap. Volgende stappen kan je hiervoor nemen: zorgen voor echt ‘voedende’ voeding, kwalitatieve slaap, gezonde keuzes op vlak van werk, gezonde keuzes op vlak van relaties, voldoende rustmomenten in je leven inlassen, ervoor zorgen dat jouw hart en ziel gevoed worden met hartverwarmende & bezielde activiteiten. De beloning: een gezonder hart, een geheelde ziel, een gezonder lichaam, een meer gereguleerd zenuwstelsel, een heel pak minder ongezonde, toxische stress. De moeite waard om de eerste ~ of verdere ~ stappen hierin te zetten ♥ One step at a time.